जुनसुकै प्रकारको ब्यबसाय गर्ने प्रत्येक करदातालाई एउटा छुट्टै अस्तित्व को पहिचान दिने प्रयोजनका लागि आन्तरिक राजस्व कार्यालय वा करदाता सेवा कार्यालय वाट उपलब्ध गराइने संकेत स्थायी लेखा नम्बर हो । यो कम्पुटर प्रणालीवाट सिर्जना गरिएको ९ अंकको हुन्छ । यो संकेत स्थायी प्रकृतिको हुने हुनाले अर्थात एक पटक यो लिइसकेपछि सधैभरी सोही नम्वर रहने हुनाले यसलाई स्थाई लेखा नम्वर भनिएको हो । कारोवारको स्थल, प्रकृति वा अन्य विवरण परिवर्तन भए पनि यो नम्वर भने परिवर्तन हुदैन ।

स्थायी लेखा नम्बर कसले लिनुपर्छ?  

• उद्योग, व्यापार, पेशा, व्यवसाय वा रोजगारी गरी ग्निर्धारणयोग्य आय आर्जन गर्न चाहनेब्यक्ति (प्राकृतिक व्यक्ति वा निकाय) र अग्रीम कर कट्टी गर्नुपर्ने(प्राकृतिक व्यक्ति वा निकाय, गैर सरकारी संस्थाहरु, सरकारी कार्यालयहरु) सवैलेप्यानलिनुपर्छ ।
• प्रोप्राईटरसीप फर्म संचालन गर्ने व्यक्ति, प्राकृतिक व्यक्ति हुने भएकोले निजले जे जति कारोवार वा शाखा प्रशाखा थपे पनि छुट्टैप्यानलिनु पर्दैन । एउटैप्यान कार्डमा समावेश गर्नु पर्छ ।
• कम्पनीहरु (एकल प्राकृतिक व्यक्तिको स्वामित्वमा रहे पनि) छुट्टै कानूनी व्यक्ति सरह भएकोले छुट्टैप्यानलिनु पर्छ ।

प्यान दर्ता नगरी कारोवार गर्न मिल्छ मिल्दैन?

• प्रचलित आयकर ऐन, नियम अनुसार कुनै पनि व्यवसाय वा कारोवारप्यानदर्ता नगरी गर्न मिल्दैन ।
• प्याननलिदैमा करको दायित्वबाट मुक्ति नहुनुको साथै लाग्ने करसहित थप शुल्क, व्याज र जरिवाना समेत तिर्नु पर्छ ।
• प्यान नलिई कारोवार गर्दा आयकर ऐनको अनिवार्य व्यवस्था नमाने वापत सोही ऐनको दफा ११९(क) अनुसार रु. ५ हजार देखि ३० हजारसम्म शुल्क जरिवाना हुन सक्छ । साथै आयात निर्यात गर्दा वा वैंकिङ कारोवार गर्दा वा सरकारी/सार्वजनिक निकायसँग सरोकार पर्ने कार्यप्यानबिना गर्न मिल्दैन ।
• प्यानबिना कारोबार गरे पछि कानूनी झैझमेलाको साथै कारोवार वन्द हुने देखि सम्पत्ति, जाय जेथा समेत लिलाम जफत हुन सक्छ ।

स्थायी लेखा नम्बर कहा कहा प्रयोग हुन्छ?

स्थायी लेखा नम्बर आयकर, मु.अ.कर एवं अन्तःशुल्क सम्वन्धी सवै कारोवारको लागि प्रयोग हुन्छ । यसले कारोवारको एउटा छुट्टै अस्तित्व वा पहिचान दिने भएकोले प्रत्येक करदाताले स्वतन्त्र रुपमा व्यवसाय गर्न अभिलेख राख्न र राजस्व दाखिला गर्न सहजता प्रदान गर्दछ । उद्योग, व्यापार, पेशा, व्यवसाय (स्वतन्त्र व्यवसाय गर्ने प्राकृतिक व्यक्ति समेत) रोजगारी गर्ने व्यक्तिले आफुले गर्ने कारोवारसँग सम्वन्धित वैंक सम्वन्धी कारोवार, आय विवरण खाता वही, विल विजक, भन्सार आयात निर्यात र राजस्व भौचर लगायतका विवरण कागजातहरुमा एब्ल् को उल्लेख गर्नुपर्ने हुनाले कारोवार सम्वन्धी सवै पक्षमा यसको प्रयोग हुन्छ ।

मु.अ.कर र अन्तःशुल्कको लागि छुट्टैप्यानलिनु पर्दैन । आयकरको लागि लिएकोप्यान नै मु.अ.कर सम्वन्धी कारोवार गर्ने भए मु.अ.कर दर्ता गरेको मिति उल्लेख गरिन्छ र अन्तशुल्क लाग्ने कारोवार गर्ने भए त्यहीप्यान को आधारमा अन्तःशुल्क इजाजत पत्र समेत लिनु पर्छ ।

रोजगारी आय हुने एकल प्राकृतिक ब्यक्तिको हकमा रु.३,५०,००० र एउटै प्राकृतिक व्यक्तिको रुपमा मानिने गरी छनौट गर्ने दम्पत्तिको हकमा रु. ३,००,००० भन्दा बढी करयोग्य आय हुने रोजगा४रकर्ताले स्थायी लेखा नम्बर लिनु पर्ने हुन्छ र रोजगारदाताले रोजगारकर्तालाई पारिश्रमिक भुक्तानी गर्दा श्रोतमा कर कट्टी गरेको रकम सम्बन्धित राजस्व कार्यालयमा दाखिला गर्दा उक्त रोजगारकर्ताको स्थायी लेखा नम्बर समेत उल्लेख गर्नु पर्नेछ ।

प्यानदर्ता गर्न के के कागजातहरु संलग्न गर्नपर्छ?

• व्यवसाय दर्ताको प्रमाणपत्र
• साझेदारी फर्म वा कम्पनी दर्ता गरेको प्रमाण पत्रको प्रतिलिपी ।
• आवेदन पत्रमा दस्तखत गर्ने व्यक्तिको २ प्रति फोटोहरु
• साझेदारी फर्म भए सबै साझेदारहरुको २÷२ प्रति फोटोहरु र नागरिकताको प्रतिलिपी
• मुख्य कारोवार स्थल वा प्रधान कार्यालय देखिने गरी बनाइएको नक्सा ।
• भाडाको घरमा बसेको हकमा घर वहाल सम्झौताको प्रतिलिपी
• नागरिकता को प्रमाण पत्रको प्रतिलिपी

प्यान कसरी प्राप्त गर्न सकिन्छ?

प्यान लिन आन्तरिक राजस्व कार्यालयहरु, करदाता सेवा कार्यालय, आन्तरिक राजस्व बिभागबाट प्यान जारी गर्न स्वीकृति प्राप्त उद्योग बाणिज्य संघ, च्याम्बर अफ कमर्स, बस्तुगत संगठन वा अन्य संघ संस्थाहरु बाट प्यान लिन सकिन्छ ।  

प्यान व्यक्तिगत अथवा वा व्यवसायिक दुबै किसिमको हुन्छ ।

प्यानको लागिअनलाइन निवेदनकसरी गर्नु पर्छ?

प्यानका लागि अनलाईनबाट निवेदन दिदा निम्नानुसार को प्रकिया अपनाउनुपर्छ-

• आन्तरिक राजस्व विभागको वेवसाईट माट्याक्स पेयर पोर्टलमाजाने ।
• PAN अप्सनमा क्लिक गर्ने ।
• Get Submission Numberमा क्लिक गर्ने – यसबाट Submission Number प्राप्त हुन्छ ।
• Submission Number प्राप्त गरिसकेपछि User Name र Password आफैं राखेर आवश्यक विवरणहरु भर्ने ।
• PAN Registration मा क्लिक गर्ने ।
• कम्प्युटरको पर्दा (Screen) मा देखिने सबै विवरणहरु भर्ने ।

उपरोक्तानुसार गरेमा Online Application पुरा हुन्छ र कम्प्युटरबाटै अस्थायी निस्सा प्राप्त हुन्छ । यसपछिअनलाइन फर्मको प्रिन्ट कपि वासब्मिसननम्बर लिई आवस्यक कागजात सहित कर कार्यालयमा गई प्यान नम्बर लिनु पर्दछ ।  

कारोबार थप भए के गर्ने?

कुनै व्यक्ति ले प्यान लिदा उल्लेख गरेको व्यवसायको उद्देश्य (कारोबार) मा थप गर्नु पर्ने भए आन्तरिक राजस्व कार्यालयमा गई कारोबार थप गर्नुपर्दछ । 

प्यान को नवीकरण  गर्नुपर्छ  कि पर्दैन?  

प्यान को नवीकरण गराईरहनु पर्दैन । तर करदाताको ठेगाना, कारोवार स्थल, प्रकृति वा एब्ल् लिने समयमा दिईएको कुनै विवरण आदि परिवर्तन भएमा परिवर्तन भएको मितिले १५ दिन भित्र सोको जानकारी सम्बन्धित आन्तरिक राजस्व कार्यालयमा दिई अध्यावधिक गर्नु पर्दछ  ।