महालेखाले भन्योः सेयर कारोबारमा एक अर्ब छुट दिइएको रकम असुल्नू


२९ चैत, काठमाडौं । ब्रोकरलाई लाग्ने कमिशन उठाउन तारम्तार प्रयास गरेर असफल भएको महालेखा परिक्षकको कार्यालयले सेयर कारोबारमा समेत एक अर्ब छुट भएको भन्दै असुल गर्नुपर्ने बताएको छ ।

महालेखा परिक्षकको कार्यालयले आव २०७२/७३ र २०७३/७४ सर्वसाधारण सेयरको बोनस र हकप्रदमा लाग्ने मध्ये पुँजीगत लाभकर ७७ करोड ९५ लाख रुपैयाँले कम दाखिला भएको उल्लेख गरेको छ ।

त्यस्तै, संस्थापक सेयरमा पनि दुई वर्षको २८ करोड ७० लाख रुपैयाँ कम दाखिला भएको प्रतिवेदनमा उल्लेख गरेको छ । कुल एक अर्ब ६ करोड छुट दिनुनपर्ने भएपनि वास्तविक लागतमा पुँजीगत लाभकर नलगाएर छुट दिएको उल्लेख गरेको छ ।

महालेखाले सोभन्दा अघिको वर्षमा समेत वास्तविक लागतमा खर्च कट्टी नभएकोले कट्टी गर्ने व्यवस्था गर्न भनेको छ । तर, नेप्से स्रोतले भने महालेखाको बुझाईमा फरक परेको हुन सक्ने बतायो । ‘बोनस र हकप्रद सेयरको समायोजन गर्दा ग्राहकलाई प्रतिकित्ता सेयरकमा कम लागत परेको देखिन्छ, यस आधारमा बढि कर असुल भएको हुन्छ,’ नेप्से स्रोतको भनाई छ ।

२०६५ साल अघिपनि यही विवाद दोहोरिएपछि अर्थमन्त्रालयले नै बोनस र हकप्रदको समायोजना र त्यसमा कर कट्टी सम्बन्धि शुत्र दिएको थियो । त्यहि आधारमा नेप्सेले हालसम्म बोनस र हकप्रदमा करकट्टी गर्दै आएको छ ।

महालेखा परिक्षकले ब्रोकर कमिशन वापत पनि १६ करोड ६२ लाख मूल्य अभिवृद्धि कर नउठेको उल्लेख गरेको छ । वित्तीय कारोबारको सेवामा पुँजीगत लाभकर नलाग्ने भएकोले कर लगाउन नमिल्ने तर्क धितोपत्र बोर्डले गर्दै आएको भएपनि यो विषय पटक पटक विवादमा पर्दै जाने र सेलाउने गरेको छ ।

बोनस र हकप्रदमा कसरी हुन्छ कर निर्धारण ?

सरसर्ती हेर्दा बोनसमा लगानीकर्ताको लागत शुन्य हुन्छ भने हकप्रदमा प्रतिकित्ता अंकित मूल्य एक सय रुपैयाँको दरमा लागत लागेको हुन्छ ।
तर, लगानीकर्ताको लगात समायोजन मूल्यले पनि गर्छ । बोनस र हकप्रद सेयर भनेको लगानीकर्तासँग पहिले नै कम्पनीको सेयर हुँदा प्राप्त गर्ने सेयर हो । दोस्रो बजारबाट सेयर किन्दा उसले बोनस सेयर र हकप्रद समायोजन हुनुभन्दा उच्च मूल्यमा सेयर किनेको हुन्छ । यस आधारमा त्यसैपनि लागत बढि परिसकेको हुन्छ ।

अर्को तर्फ नेप्सेले मूल्य समायोजन गर्दा पुरै सेयरको लागत कम देखिने हुन्छ । हिसाबबाट हेर्न सकिन्छ । मानौं , कुनै व्यक्तिले एक सय रुपैयाँको दरमा एक सय कित्ता सेयर किनेको छ । उसको लागत भयो, १० हजार रुपैयाँ । कम्पनीले ६० प्रतिशतको दरमा बोनस सेयर दियो ।
अब लगानीकर्तासँग एक सय ६० कित्ता सेयर हुन्छ । नेप्सेले बोनस सेयर समायोजन गर्दा १.६ प्रतिशत (६० प्रतिशत बोनस दिएकोले) गर्छ । समायोजनको कारण कम्पनीको प्रतिसेयर लागत एक सय रुपैयाँबाट घटेर ६२ रुपैयाँ ५० पैसा हुन आउछ । तर, कम लगात बजार मूल्य बढेको समयमा लगानीकर्तालाई प्रतिफल बढि भएको देखिन्छ । प्रतिफलको आधारमा नै कर तिर्नुपर्ने हुन्छ ।

एक सय रुपैयाँको लागत ६२ रुपैयाँमा घट्दा उसको प्रतिकित्तामा ३८ रुपैयाँ कम लागत परेको देखिन्छ । यस आधारमा उसले पाँच प्रतिशत लाभकर तिर्दा करिब एक कित्तामा एक रुपैयाँ नब्बे पैसा कर तिर्छ ।

यदि मूल्य बढ्यो र एक कित्ताको मूल्य दुई सय रुपैयाँ भयो । यो बेला बोनस समायोजनको कारण उसको प्रतिकित्ताको लागत एक सय २५ रुपैयाँ देखिन्छ । उसलाई नाफा भएको हुन्छ प्रति कित्ता ७५ रुपैयाँ । पाँच प्रतिशत लाभकर लाग्दा उसले ७५ रुपैयाँको दरमा प्रतिकित्ता तीन रुपैयाँ ५० पैसा तिर्नुपर्ने हुन्छ । यसैले कर छुट हुने अवस्था नरहेको नेप्सेका ती अधिकारीको भनाई छ ।

साभार: अनलाइनखबर

Media Roundup includes tax related news coverage in media, Nepal and abroad, that we find useful to share to our readers. We do not own the contents of these news articles, and Nepal Tax Online team is not included in the process of publication of these news. We also do not vouch for authencity when publishing. The source of the news article is published at the bottom of each news, where possible.

Social Links